Jak udoskonalić kawę z korzyścią dla zdrowia?

Czy kawa jest zdrowa? Na to pytanie starają się odpowiedzieć naukowcy i okazuje się, że tak — rozsądne picie kawy może przynieść wiele korzyści zdrowotnych. Istnieją jednak przepisy opracowane przez znawców kawy, które sprawiają, że kawa jest jeszcze bardziej wartościowa dla organizmu. Przepis na kuloodporną kawę czy kawę grzybową możesz wykorzystać w domu i pić zdrową kawę regularnie.

Zdrowa kawa z grzybami

Kawa z grzybami? Na pierwszy rzut to dość dziwne połączenie, jednak korzyści, które możemy z niego czerpać, są ogromne. Grzyby adaptogenne to naturalne ekstrakty z grzybów wykorzystywanych w medycynie chińskiej i ajurwedyjskiej i w zależności od rodzaju, mogą dawać odmienne efekty działania. Ostatnio bardzo popularną mieszanką staje się połączenie kawy z Lion’s Mane, inaczej Soplówką Jeżowatą. Lion’s Mane to jadalny grzyb przypominający lwią grzywę (taka też jest jedna z jego nazw — lwia grzywa), wykazujący działanie poprawiające pracę mózgu, co razem z kofeiną tworzy ciekawą mieszankę nootropową*. Poza tym picie kawy z grzybami stanowi fajny i co najważniejsze prozdrowotny rytuał, bez którego razem z Michałem nie wyobrażamy sobie już życia.

*Nootropiki to substancje, które zwiększają potencjał działania mózgu, poprawiają koncentrację, pamięć - funkcje kognitywne.

Grzybowa kawa wspomagająca pracę mózgu

Składniki Lion`s Mane mają udowodnione działanie przeciwzapalne i neuroprotekcyjne. Związki w nim zawarte zwiększają koncentrację i pamięć. Soplówka pomaga zwalczyć tzw. “brain fog”, czyli mgłę mózgową. Jest to stan, kiedy nie możemy odnaleźć myśli i skupić się, czujemy się, jakby umysł działał we mgle. Stąd właśnie nazwa tej przypadłości. Od wieków zdrowa kawa z grzybami stosowana była przez buddyjskich mnichów przed medytacją, aby wyostrzyć umysł i jednocześnie uspokoić myśli. Co ważne, bezpieczeństwo stosowania Lion’s Mane i jego prozdrowotne właściwości zostały wielokrotnie przebadane przez zespoły naukowe na całym świecie.

Jednym z ciekawych mechanizmów, który sprawia, że Lion’s Mane działa na mózg, jest wzrost NGF (ang. Nerve Growth Factor — czynnika wzrostu nerwów). Jest to czynnik neurotroficzny, który działa ochronnie na neurony (komórki układu nerwowego) oraz wspomaga ich wzrost. Badania wykazują zwiększenie poziomu NGF po spożyciu soplówki jeżowatej.

Ponadto dane naukowe wskazują, że zwiększa ona poziom neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego (ang. Brain Derived Neurotrophic Factor - BDNF), aktywując wzrost komórek nerwowych i nerwów (zwiększając tym samym potencjał komunikacji neuronalnej). Soplówka poprawia także działanie mieliny w układzie nerwowym, czyli osłonki, która otacza włókna nerwowe i usprawnia szybkość przekazywania sygnałów pomiędzy komórkami nerwowymi. Dzięki temu poprawie ulega koncentracja, szybkość myślenia i zdolności zapamiętywania (tzw. zdolności poznawcze).

Lion’s mane promuje neurogenezę (czyli tworzenie nowych komórek nerwowych), usprawnia regenerację uszkodzeń w mózgu i poprawia komunikację pomiędzy neuronami — usprawnia przekazywanie sygnałów pomiędzy komórkami nerwowymi. Ma to ogromne znaczenie w kontekście niwelowania zmian pojawiających się w mózgu dotkniętym neurodegeneracją.

Ponadto soplówka korzystnie oddziałuje na układ krążenia, gdyż przeciwdziała nadciśnieniu i poprawia lipidogram. W kontekście układu odpornościowego również zaobserwowano jej pozytywne działanie. Zarówno poprzez wpływ na mechanizmy odpowiedzi komórkowej (opartej na działaniu komórek układu odpornościowego), jak i humoralnej, której towarzyszy wytworzenie przeciwciał.

Ten adaptogen wykazuje bardzo dobre działanie synergistyczne z kurkuminą, grzybem Reishi, Rhodiolą (Różeńcem górskim), Bacopą Monnieri (Bakopą drobmolistną), Eleuthero (Żeń-szeniem syberyjskim) i Gotu Kolą (Wąkrotką Azjatycką).

Jak zaparzyć zdrową kawę?

Niezależnie od tego, jak zaparzacie swoją ulubioną kawę, zawsze znajdzie się w niej miejsce dla grzybków. Możecie na przykład zaparzyć delikatną czekoladowo-orzechową Brazylię Diamantinę w Chemexie, dzięki temu uzyskacie klasyczny czekoladowo orzechowy smak lub, jeżeli zależy wam na wysokiej słodyczy karmelu i kakao, wybierzcie mieszankę Słodki Shot i przygotujcie ją we French Press’ie. Potem wystarczy już tylko dodać odpowiednią porcję grzybków i gotowe!

Bulletproof coffee, czyli kawa z masłem

Czym jest popularna w naszym kraju kawa kuloodporna, zwana również bulletoproof coffee? Jej prekursorem jest Dave Asprey, który spopularyzował picie kawy z tłuszczem po swojej wizycie w Tybecie, w którym zafascynował go miejscowy zwyczaj dodawania masła z mleka jaków do herbaty. Asprey herbatę zamienił na kawę, a mleko jaków na masło z mleka krowiego. Naszym zdaniem, jeżeli ktoś sięga po kawę kuloodporną, najlepszą i znacznie zdrowszą opcją jest dodatek oleju MCT, czyli średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Badania naukowe wskazują, że olej MCT może usprawniać zdolności poznawcze, odsuwać neurodegenerację i poprawić metabolizm mózgu. Należy pamiętać, że u niektórych osób wprowadzenie dużych dawek oleju MCT może powodować problemy z układem pokarmowym, dlatego warto rozpocząć przygodę z kuloodporną kawą, dodając małą ilość tłuszczu i obserwować swoje samopoczucie.

Do kuloodpornej kawy dobrze sprawdzi się intensywna i wyrazista Włoska Robota zaparzona na przykład w kawiarce. Gęsty napar, który w ten sposób uzyskamy będzie idealnie komponował się z olejem MCT.

Dwa istotne fakty dotyczące tłustej kawy z masłem

1. Mimo że bulletoproof coffee to napój (często płynne kalorie są niestety pomijane) należy pamiętać, że dodatek mleka, oleju, czy cukru daje ładunek energetyczny i trzeba go wliczyć w dzienny bilans kalorii.

2. Kawa z dodatkiem masła czy oleju kokosowego może być pomocna w utrzymaniu diety, ponieważ tłuszcze hamują łaknienie i chęć podjadania, ale nie powinna ona rutynowo zastępować naszego posiłku. Wartościowe jedzenie to nie tylko odpowiednie “makro” i zastrzyk energii. Posiłek powinien dostarczyć nam składników, które ODŻYWIĄ, a nie tylko nakarmią organizm. Tak duża ilość spożytego tłuszczu może samoistnie zreorganizować pozostałe posiłki, a całodniowy jadłospis powinien dostarczyć organizmowi wszystkiego, co niezbędne i w odpowiednich proporcjach. Jeśli bilans kaloryczny się zgadza, dostarczamy sobie wraz z dietą kluczowych witamin, mikroelementów i dbamy, aby była odżywcza a bulletproof coffee stanowi jedynie dodatek - jest OK.

Autorzy:

Dr Joanna Podgórska - Doktor nauk biologicznych w dyscyplinie biochemia (ze specjalnością neurochemia) Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN

Michał Kot - Konsultant żywieniowy, pasjonat biochemii, endokrynologii i neurochemii

Bibliografia:

Ota M, Matsuo J, Ishida I, Takano H, Yokoi Y, Hori H, Yoshida S, Ashida K, Nakamura K, Takahashi T, Kunugi H. Effects of a medium-chain triglyceride-based ketogenic formula on cognitive function in patients with mild-to-moderate Alzheimer's disease. Neurosci Lett. 2019 Jan 18;690:232-236.

Croteau E, Castellano CA, Richard MA, Fortier M, Nugent S, Lepage M, Duchesne S, Whittingstall K, Turcotte ÉE, Bocti C, Fülöp T, Cunnane SC. Ketogenic Medium Chain Triglycerides Increase Brain Energy Metabolism in Alzheimer's Disease. J Alzheimers Dis. 2018;64(2):551-561.

Xu Q, Zhang Y, Zhang X, Liu L, Zhou B, Mo R, Li Y, Li H, Li F, Tao Y, Liu Y, Xue C. Medium-chain triglycerides improved cognition and lipid metabolomics in mild to moderate Alzheimer's disease patients with APOE4-/-: A double-blind, randomized, placebo-controlled crossover trial. Clin Nutr. 2020 Jul;39(7):2092-2105.

Wong KH, Naidu M, David RP, Bakar R, Sabaratnam V. Neuroregenerative potentialof lion's mane mushroom, Hericium erinaceus (Bull.: Fr.) Pers. (higherBasidiomycetes), in the treatment of peripheral nerve injury (review). Int Med Mushrooms. 2012;14(5):427-46 

Tsai-Teng T, Chin-Chu C, Li-Ya L, et al. Erinacine A-enriched Hericium erinaceus mycelium ameliorates Alzheimer's disease-related pathologies in APPswe/PS1dE9 transgenic mice. J Biomed Sci. 2016;23(1):49. Published 2016 Jun 27. 

Zhang J, An S, Hu W, et al. The Neuroprotective Properties of Hericium erinaceus in Glutamate-Damaged Differentiated PC12 Cells and an Alzheimer's Disease Mouse Model. Int J Mol Sci. 2016;17(11):1810. Published 2016 Nov 1. 

Ryu S, Kim HG, Kim JY, Kim SY, Cho KO. Hericium erinaceus Extract Reduces Anxiety and Depressive Behaviors by Promoting Hippocampal Neurogenesis in the Adult Mouse Brain. J Med Food. 2018 Feb;21(2):174-180. 

Friedman M. Chemistry, Nutrition, and Health-Promoting Properties of Hericium erinaceus (Lion's Mane) Mushroom Fruiting Bodies and Mycelia and Their Bioactive Compounds. J Agric Food Chem. 2015 Aug 19;63(32):7108-23. doi: 10.1021/acs.jafc.5b02914. Epub 2015 Aug 5. PMID: 26244378.