Gatunki kawy ziarnistej – Arabika, Robusta, ale nie tylko

Poznaj świat kawy ziarnistej dzięki naszemu przewodnikowi. Odkryj różnorodność smaków i aromatów, które kryją się w gatunkach kawy z różnych zakątków świata. Sprawdź, które gatunki kaw ziarnistych przypadną Ci do gustu. Zaskocz swoich gości i wybierz ziarna kawy, które sprawią, że przed wyjściem zapytają Cię: „Skąd masz tę kawę?”

Spis treści:

• Gatunki gatunki kawy ziarnistej
• Jak różne metody parzenia wpływają na ilość kofeiny?
• Jak wybierać kawę ziarnistą?

Gatunki kawy ziarnistej? A może rodzaje...

W ogólnodostępnych treściach przyjęło się używanie zamienne obu terminów – rodzaje kaw ziarnistych, jak i gatunki. Dla uporządkowania to dwie różne rzeczy. Mówiąc o najpopularniejszych kawach – Arabika i Robusta – mamy na myśli gatunek. Natomiast wszystkie gatunki – w tym te wyżej wymienione – należą do rodzaju Kawowców. Mała rzecz, a robi różnicę.

Gatunki kaw ziarnistych dostępne na rynku, od wielu lat sprowadzają rozmowę o kawie do dwóch najpopularniejszych – Arabiki i Robusty.

Mało kto wie, że zidentyfikowano ponad 500 innych gatunków kawowców. Mimo takiej skali, plantatorzy wybrali cztery, które warto uprawiać ze względu na jakość naparu, który się z nich uzyskuje.

Coffea arabica

Królowa wśród kaw, stanowiąca lwią część światowej produkcji – stanowi około 60-70% światowej produkcji. Charakteryzuje się łagodnym, złożonym smakiem z nutami owocowymi i kwiatowymi. Zawiera mniej kofeiny niż Robusta, co przekłada się na mniejszą gorycz. Arabika jest uprawiana głównie w wyższych partiach gór, na wysokości 900-2000 metrów nad poziomem morza. Jest bardziej wrażliwa na warunki uprawy i choroby, co wpływa na jej wyższą cenę. Arabika to gatunek kawy, który zaskakuje serią smaków i aromatów – od mocnego kakao po orzeźwiające cytrusowe nuty. Występuje jako krzew o mocno zielonych liściach. Ziarno Arabiki jest owalne.

Coffea canephora

Siostra Arabiki – Robusta, jak sama nazwa wskazuje, jest bardziej odporna na choroby i szkodniki niż Arabika. Może być uprawiana na niższych wysokościach i w bardziej zróżnicowanych warunkach klimatycznych. Charakteryzuje się mocniejszym, bardziej gorzkim smakiem i zawiera około dwa razy więcej kofeiny niż Arabika. Robusta jest często używana w mieszankach kawowych oraz do produkcji kawy rozpuszczalnej. Stanowi około 30-40% światowej produkcji kawy. Ziarno Robusty jest zaokrąglone.

Coffea liberica

Liberika jest znacznie mniej popularna niż Arabika czy Robusta, stanowiąc zaledwie około 1-2% światowej produkcji kawy. Drzewa tego gatunku są znacznie większe niż inne kawowce – można powiedzieć, że może stać się drzewem wielkości małego domu – osiągając nawet 20 metrów wysokości. Ziarna Liberiki są również większe, niż Arabika, czy Robusta i mają charakterystyczny, drzewny aromat. Smak kawy z tego gatunku jest często opisywany jako owocowy, z nutami dymu. Liberika jest uprawiana głównie w Malezji, na Filipinach i w niektórych regionach Afryki Zachodniej.

Coffea excelsa

Odmiana powyżej Liberiki – Excelsa, czasami klasyfikowana jako odmiana Liberiki, a czasami jako osobny gatunek, stanowi niewielki procent światowej produkcji kawy. Charakteryzuje się unikalnym profilem smakowym, łączącym cechy zarówno Arabiki, jak i Robusty. Kawa z tego gatunku ma tealny smak i owocowy aromat, często z nutami drzewnymi. Excelsa jest uprawiana głównie w Azji Południowo-Wschodniej, szczególnie w Wietnamie. Ze względu na swoją rzadkość, jest często używana do tworzenia unikalnych mieszanek kawowych.

Jak różne metody parzenia wpływają na ilość kofeiny?

Generalna zasada dotycząca parzenia kawy, uwalniania kofeiny i walorów smakowych polega na tym, że im dłużej woda – najczęściej gorąca – ma styczność ze zmielonymi ziarnami kawy, tym napar będzie miał więcej kofeiny.

Wszystkie gatunki kaw ziarnistych charakteryzują się przypisanym im smakom i aromatom. Wynikają one z miejsca upraw, wysokości, na jakiej znajdują się plantacje i finalnie od stopnia wypalenia.

Gatunki kaw ziarnistych można podzielić na takie, które lepiej smakują jeśli zaparzamy je dłużej – Arabika – i takie, które oddają to co w nich najlepsze przy szybkim parzeniu – Arabika z dodatkiem Robusty. W tym przypadku najlepiej zaparzać kawę w ekspresie ciśnieniowym.

Arabika to gatunek, która zapewnia niesamowite doznania smakowe. Wyobraź sobie, że kawa do ekspresu może smakować nutami czekolady, ciastek i jednocześnie soczystych pomarańczy. Te gatunki kawy ziarnistej sprawią, że kawa nigdy nie będzie już kojarzona z nudnym czarnym napojem. Arabika nadaje się do parzenia każdą metodą – sprawdź ją w ekspresie ciśnieniowym, przelewowym i kawiarce.

Robusty zazwyczaj stanowią dodatek do mieszanek kaw. Same w sobie są goryczkowe i kwaśne. Mają dużo kofeiny – nawet 4%, gdzie Arabika osiąga ok. 1.6%. Zazwyczaj nie zaparza się czystej Robusty – bez dodatku Arabiki.

Co jeszcze powinieneś wiedzieć o Arabice i Robuście?

Arabiki i Robusty rosną na nizinach i wyżynach. Plantacje położone do 900 m n.p.m. to dobre środowisko pod uprawy – jest bardzo ciepło i wilgotno – kawowiec kocha taki klimat.

Na nizinach ziarna dojrzewają szybciej więc nie są tak nasycone komponentami smakowymi, jak gatunki ziaren kawy z wyżyn. Te gatunki kawy ziarnistej są kwaśne, goryczkowe, ziemiste i mało wyraziste.

Gatunki ziaren kawy z wyżyn to inna bajka. Tutaj jest chłodniej – przedział 900 - 2500 m n.p.m. Ziarna dłużej dojrzewają, więc w Twojej filiżance pojawi się napar o bogatym bukiecie – od ciemnej czekolady po nuty kwiatowe i owocowe.

Krzewy należy chronić przed wiatrem i – szczególnie na stokach – przed nadmiernym działaniem słońca. Uprawa Arabiki jest bardziej skomplikowana od pracy z Robustą. Krzewy są bardziej podatne na choroby i szkodniki; wymagają specjalnej ochrony - czasem uprawia się je pod foliową osłoną.

Jaki wybrać gatunek kawy ziarnistej?

Dostępne gatunki kaw ziarnistych to prawdziwa skarbnica smaku. Różnią się smakiem, aromatem i każdy z nich można dopasować do idealnej formy zaparzania. Powinny one więc pasować do Twoich preferencji i tego jak parzysz swoją kawę.

Wybierając kawę ziarnistą warto zastanowić się na tym, co ma Ci dać każda filiżanka naparu – pobudzenie czy raczej chwilę relaksu. Sprawdź krótką checklistę i dobierz gatunki ziaren kawy, które sprawią, że picie tego napoju stanie się prawdziwą przyjemnością.

Skąd jest Twoja kawa?

Każdy kontynent to inne walory smakowe. Afryka to pełnia cytrusów i okazjonalnie nuty kakao. Azja to ziemisty ciężki aromat i korzenne nuty w filiżance. Ameryka Południowa to prawdziwy wachlarz smaków – czekolada, pomarańcza, tytoń, wanilia, kwiaty i orzechy.

Jak jest wypalona?

Im ciemniejszy sposób palenia – ziarna są ciemnobrązowe lub czarne, mogą puszczać olejki na zewnątrz - tym więcej nut kakao, ciemnej czekolady, drewna i ziemi. Im ziarna są najjaśniejsze – cynamonowe, lekko brązowe – tym więcej smaku owoców i kwiatów.

Jak zaparzyć?

Większość kawy możesz zaparzyć w ekspresie ciśnieniowym, we french pressie (dzbanek z tłokiem), lub w kawiarce. Tutaj postaw na kawy mocno i średnio palone. Jeśli lubisz alternatywne zaparzanie – chemex, ekspres przelewowy – wybierz jaśniejsze ziarna.